Đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt: Con đường huyền thoại sẽ khôi phục trong tương lai

Lịch sử đường sắt trên thế giới

Năm 1889, Công ty Đường sắt Manitou và Pikes Peak được thành lập và việc xây dựng đường ray bắt đầu ngay lập tức. Đây là thời đại của hơi nước và vào năm 1890, ba đầu máy xe lửa từ Baldwin Locomotive Works ở Philadelphia, Pennsylvania đã được chuyển giao khai thác. Tổng cộng có sáu đầu máy xe lửa đã được sử dụng trong thời kỳ hơi nước và hiện tại chúng không được sử dụng, đầu máy số 2 được trưng bày ở trung tâm thành phố Manitou Springs, số 4 tại Grand Canyon Railway và số 5 tại Khách sạn Broadmoor. Từ những phát minh đầu tiên sau đó thập niên 90 đường sắt được phát triển mạnh ở nhiều quốc gia ở Châu Âu, Việt Nam, Mỹ và liên tục phát triển trên thế giới đến ngày nay. Trong quá trình phát triển, do yếu tố địa hình phức tạp và yêu cầu cao về du lịch các tuyến đường sắt răng cưa hình thành, trong đó có tuyến đường sắt răng cưa Tháp Chàm – Đà Lạt khởi công xây dựng vào năm 1908 hoàn thành vào năm 1932.

Một số tuyến đường sắt răng cưa trên thế giới

Tuyến đường sắt du lịch Albula/ Bernina, Thuỵ Sĩ

Tuyến đường Albula/ Bernina, được Unesco xếp hạng di sản thế giới, là một trong những tuyến kết nối quan trọng giữa Thuỵ Sĩ và Ý, điểm độc đáo của tuyến đường này đối với du khách đó là hành trình xuyên lịch sử và chiêm ngưỡng vẻ đẹp hoang sơ của vùng Grisons.

Tuyến đường này được xây dựng bởi những người tiên phong trong lịch sử đường sắt, kết nối Thusis và Poschiavo, tuyến đường này là một trong những thành tựu về kỹ nghệ đường sắt thời bấy giờ, trên tuyến đường này, đoạn đường từ Coire đến Saint- Moritz được mệnh danh là tuyến đường sắt đẹp nhất thế giới. Sau khi vượt qua tuyến đèo đường sắt cao nhất Châu Âu (Bernina) với độ cao 2.253 mét, du khách sẽ đến với di sản thế giới Albula/Bernina và chiêm ngưỡng toàn bộ những vẻ đẹp về văn hoá của những làng mạc, thiên nhiên hoang sơ và lãng mạn của vùng đồi núi dãy Alpe.

Khởi hành từ ga Chamonix Mont Blanc, một chuyến du hành kéo dài 20 phút trên một trong những tuyến đường sắt bánh răng cưa nổi tiếng, để chạm đến những tảng băng bí ẩn nhất của Châu Âu: La Mer de Glace (Biển băng), một khi bước chân lên tàu, thời gian dừng hẳn, chuyến du hành sẽ xuyên qua những đoạn hầm được khoan xuyên núi đá, qua một số cầu cạn, tiến vào trung tâm của rừng nguyên sinh và dừng tại ga Montenvers tại cao độ 1913m.

Tuyến đường sắt La Rhune, núi Pyrenees

Cách Saint Jean de Luz khoảng 10km, tuyến đường sắt răng cưa này ra đời năm 1924 sẽ đưa du khách đến cao độ 905 mét, tiến đến đỉnh cao của xứ Basque (biên giới Pháp- Tây Ban Nha).Tại đây du khách sẽ có được tầm nhìn vô tận vùng biên giới nước Pháp và Tây Ban Nha cũng như dãy Pyrénées hùng vĩ. Tuyến đường đi qua 35 phút leo núi với tốc độ 9km/h sẽ đưa du khách đến trung tâm của thiên nhiên hoang dã, khám phá Pottok, một giống ngựa hoang dã vùng xứ basque sống hoàn toàn tự do trong tự nhiên, cũng như du khách được khám phá loài dê và diều hâu hoang dã, hệ động thực vật bản địa của dãy Pyrénées.

Tuyến đường sắt răng cưa Tháp Chàm - Đà Lạt và những định hướng khôi phục

Đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt được người Pháp xây dựng từ năm 1908 đến năm 1932 thì hoàn thành. Trên toàn tuyến có 12 nhà ga, 5 hầm chui (tổng chiều dài 1.090 m). Từ 1975 đến nay không sử dụng. Hiện nay ngành đường sắt đã khôi phục gần 10 km tuyến Đà Lạt - Trại Mát để phục vụ du lịch. Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đã cho phép khôi phục toàn tuyến để phục vụ tham quan du lịch.

Tuyến đường sắt Tháp Chàm – Đà Lạt dài 83,5km, có điểm đầu tại ga Tháp Chàm thuộc tuyến đường sắt Hà Nội – Thành phố Hồ Chí Minh, điểm cuối tại ga Đà Lạt, có khổ đường là 1,0m.

Nếu xét dòng lịch sử đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt có thể gọi là con đường huyền thoại vì đây là một trong hai tuyến đường sắt răng cưa leo núi đầu tiên thế giới: một của Việt Nam và một của Thụy Sĩ. Tuy vậy, tuyến đường sắt của Việt Nam kỳ vĩ hơn vì nó vừa dài, lại có độ dốc lớn hơn con đường của Thụy Sĩ. (Việt Nam dài 84 km, trong đó có tới 43 km đường răng cưa qua đèo Sông Pha ; trong khi đó đường sắt răng cưa ở Thụy Sĩ chỉ có gần 25 km ở đoạn vượt qua đèo Furka trên dãy núi Alpes). Đây là tuyến đường sắt răng cưa dài và độc đáo, không chỉ của Việt Nam mà của cả thế giới. Nhà ga Đà Lạt được đánh giá là một trong những nhà ga có kiến trúc đẹp nhất tại Đông Dương. Công trình kiến trúc nhà ga được công nhận là Di tích Kiến trúc quốc gia năm 2001.

Việc khôi phục đường sắt Tháp Chàm – Đà Lạt đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 tại Quyết định số1468/QĐ-TTg ngày 24/8/2015. Theo Bộ GTVT, về chủ trương xây dựng tuyến đường sắt Tháp chàm – Đà Lạt, quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1769/QĐ-TTg ngày 19/10/2021 đã định hướng đầu tư khôi phục tuyến đường sắt Tháp Chàm – Đà Lạt.

Tháng 01/2019 Công ty Cổ phần Thương mại – Dịch vụ khách sạn Bạch Đằng đại diện Ông Thân Hà Nhất Thống và cùng các chuyên gia Pháp làm việc với UBND tỉnh Lâm Đồng và tỉnh Ninh Thuận. Trong thời gian qua Công ty Cổ phần Thương mại – Dịch vụ khách sạn Bạch Đằng tiếp tục khảo sát thực tế và nghiên cứu đường sắt trên thế giới để hoàn thiện hồ sơ trình cấp thẩm quyền.

Vào ngày 07/7/2022 Bộ GTVT có văn bản chấp thuận giao Công ty Cổ phần Thương mại Dịch vụ khách sạn Bạch Đằng (Công ty Bạch Đằng) chủ trì lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án khôi phục tuyến đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt theo hình thức PPP. Dự án khôi phục tuyến đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt có chiều dài tuyến khoảng 83,5 km với tổng mức đầu tư dự án dự kiến khoảng 27.780 tỉ đồng; Bộ GTVT cũng giao Cục Đường sắt Việt Nam hướng dẫn việc hoàn thiện các thủ tục lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, chủ trì tiếp nhận hồ sơ đề xuất dự án. Ngày 13/7/2022, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông có buổi làm việc với đồng chí Trần Quốc Nam - Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, về chủ trương đầu tư dự án khôi phục tuyến đường sắt răng cưa Tháp Chàm - Đà Lạt. Tiếp đến ngày 14/7/2022 Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông làm việc với đồng chí Trần Văn Hiệp - Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng về chủ trương đầu tư dự án khôi phục tuyến đường sắt răng cưa Tháp Chàm - Đà Lạt; theo đó Công ty Cổ phần Thương mại - Dịch vụ khách sạn Bạch Đằng thời hạn nộp hồ sơ đề xuất dự án của nhà đầu tư đề xuất trước ngày 31/12/2022.

Đặc biệt, Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 06/10/2022 về phương hướng phát triển kinh tế -xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh vùng Tây Nguyên đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cũng xác định khôi phục, cải tạo tuyến đường sắt Tháp Chàm- Đà Lạt phục vụ khách du lịch…

Vào ngày 04/11/2022 Tổng Giám đốc Công ty Bạch Đằng và ông Stefan Rutishauser, Giám đốc Kinh doanh và Marketing thị trường mới Công ty Stadler có buổi làm việc với lãnh đạo UBND tỉnh Lâm Đồng về Dự án khôi phục tuyến đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt, đây là đối tác cung cấp đầu máy và hệ thống công nghệ đường sắt răng cưa leo núi đối với dự án này.

Theo báo cáo nghiên cứu thị trường đường sắt thế giới của Công ty tư vấn Roland Berger tàu chạy bằng pin và nhiên liệu hydrogen, thị trường đường sắt toàn cầu dự kiến tăng trưởng với tốc độ trung bình hàng năm 3% cho đến năm 2027 quy mô đạt 211 tỷ euro hàng năm trong giai đoạn 2025-2027. Báo cáo trên được thực hiện theo yêu cầu của Hiệp hội Ngành công nghiệp cung ứng đường sắt Châu Âu (UNIFE) và được công bố tại triển lãm thương mại quốc tế về công nghệ vận tải InnoTrans 2022 ở Berlin (Đức).

Theo báo cáo, trong khi tốc độ tăng trưởng cao nhất trong ngành dự kiến thuộc về các thị trường nhỏ như Châu Phi và Trung Đông (7,1%) và Đông Âu (6,1%), các thị trường trưởng thành hơn, bao gồm Châu Á – Thái Bình Dương, cũng tăng trưởng đáng kể và chiếm tỷ trọng lớn nhất trong con số tăng trưởng tuyệt đối. Báo cáo chỉ ra rằng, nhiều tiến bộ đã đạt được trong nỗ lực phát triển cơ sở hạ tầng đường sắt trên khắp thế giới. Kể từ năm 2020, tổng chiều dài đường sắt của thế giới đã tăng thêm khoảng 39.000 km, chủ yếu ở các tuyến đường sắt chính và đường sắt cao tốc.

Hầu hết các tuyến đường sắt bổ sung mới nằm ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, dẫn đầu là Trung Quốc khi nước này đẩy nhanh kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng. Tiếp đến là nỗ lực của Ấn Độ trong việc mở rộng các tuyến đường sắt chính và hành lang vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt.

Những đề xuất dự án khôi phục tuyến đường sắt răng cưa Tháp Chàm - Đà Lạt

Việc dự án khôi phục tuyến đường sắt răng cưa Tháp Chàm - Đà Lạt có nhiều ý nghĩa quan trọng trong tương lai. Để dự án có tính khả thi cao, chúng tôi xin đề xuất một số nội dung cơ bản sau đây.

1. Nhà đầu tư dành hết năng lực tổng hợp, cần có tầm nhìn dài hạn để lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi: Tính toán, cập nhật đầy đủ các dữ liệu đầu vào trên cơ sở khoa học và sáng tạo; đồng thời cần có dự báo dài hạn các yếu tố tác động đa chiều; trên cơ sở đó xây dựng các phương án tối ưu, sau đó chọn phương án tối ưu nhất có tính khả thi cao để trình cấp có thầm quyền; một điều khuyến nghị theo nguyên tắc chỉ khi nào tính toán tất cả các yếu tố khi dự án có tính khả thi cao thì mới tiến hành các bước tiếp theo.

2. Tính pháp lý là giải pháp số một, là giải pháp bất biến: Công ty Bạch Đằng có trách nhiệm lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án, trình thẩm định phê duyệt chủ trương đầu tư dự án theo đúng quy định Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Đường sắt và các quy định pháp luật khác có liên quan với các nội dung chặt chẽ, khoa học có tầm nhìn dài hạn, khắc phục bài học thực tế như một số dự án hiện nay, sau khi có chủ trương xong, trong quá trình triển khai nhiều nội dung bất cập, nhiều vướng mắc phát sinh, mất nhiều thời gian phải điều chỉnh, phát sinh nguồn vốn đầu tư.

3. Được sự ủng hộ và quyết tâm cao của chính quyền và nhân dân hai địa phương Ninh Thuận và Lâm Đồng là cực kỳ quan trọng: Đây là dự án mang tính lịch sử và định hướng nhiều tiềm năng trong tương lai, do đó các địa phương phối hợp chặt chẽ với Bộ GTVT hỗ trợ nhà đầu tư trong công tác khảo sát thực tế, đặc biệt là công tác giải phóng mặt bằng trong quá trình khảo sát và triển khai thuận lợi trong quá trình nghiên cứu và triển khai dự án.

4. Đầu tư khoa học công nghệ: Nhà đầu tư cần chú trọng tuyệt đối về khoa học công nghệ, các giải pháp nhiên liệu, đặc biệt là nhiên liệu sạch, thiết kế đầu máy, toa tàu, đường ray thật khoa học; muốn vậy nhà đầu tư cần quy tụ các chuyên gia, các nhà khoa học giỏi, có kinh nghiệm, có tâm huyết trong và ngoài nước về đường sắt răng cưa, đặc biệt các chuyên gia đến từ Thuỵ Sĩ . Tổ chức các Đoàn sang học tập thực tế và trao đổi kinh nghiệm trực tiếp tại Thuỵ Sĩ và Pháp từ đó vận dụng một cách sáng tạo cho dự án này.

5. Nhà đầu tư đề xuất dự án chịu mọi chi phí, rủi ro trong các trường hợp hồ sơ không được cấp thẩm quyền chấp thuận chủ trương, báo cáo nghiên cứu không được phê duyệt, dự án không lựa chọn được nhà đầu tư.

Qua phân tích nêu trên cho thấy nếu tuyến đường sắt Tháp Chàm – Đà Lạt được khôi phục sẽ có nhiều ý nghĩa: có ý nghĩa văn hóa, lịch sử, khoa học công nghệ, phát triển du lịch có tác động kinh tế và xã hội trực tiếp hai tỉnh Ninh Thuận và Lâm Đồng. Đồng thời, sẽ tạo đột phá liên kết vùng không chỉ Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng mà còn các tỉnh Tây Nguyên kết nối với các tỉnh Nam Trung Bộ trong việc phát triển du lịch và vận chuyển nông sản.

https://dulich.petrotimes.vn/

TTTTXTDL Lâm Đồng