Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng tâm sự về 3 cuốn sách vừa xuất bản

PV: Anh có thể cho biết sơ lược về “3 đứa con tinh thần” chuẩn bị ra mắt bạn đọc?

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng: Sơ lược về ba cuốn sách, xin được trích những lời đồng nghiệp viết về "bọn chúng" (bộ sách):

“Ba cuốn sách này đại diện cho 3 cách tư duy, cảm xúc, lao động sáng tạo của Đỗ Doãn Hoàng. Với 3 cuốn sách xuất bản cùng lúc này, bạn đọc sẽ thấy một Đỗ Doãn Hoàng với “hành trình vạn dặm” từ xóm Búi Thông trên núi Ba Vì, từ làng cổ Đường Lâm, bước ra với thế giới.

"Búi Thông thơ dại" là một cuốn truyện dài, mang tinh thần tự truyện. Một câu chuyện thấm đẫm những kỉ niệm tha thiết và thẳm sâu, sống động và cuốn hút, giản dị và chân thực về tuổi thơ của anh, trên cái xóm núi nghèo mang tên Búi Thông, với mẹ, bà ngoại, hai em. Câu chuyện giàu chất văn chương, nhiều đoạn nhiều câu đạt tới sự tròn trĩnh đầy mĩ cảm. Và trên hết là tình cảm của anh dành cho những người thân trong gia đình, đặc biệt là bà ngoại và mẹ.

Đỗ Doãn Hoàng nói, mẹ anh thường không thể đọc được liên tục quá 2 trang, vì bà phải dừng lại để… khóc. Một cuốn sách đẹp về lòng nhân ái, về giá trị của tình thương yêu bất tận với vùng đất đã nâng đỡ đùm bọc quấn túm những tháng năm nghèo khó.

Cuốn thứ hai, "Trong tận cùng hang ổ". Đây là cuốn sách đại diện cho một mảng tư duy, lao động nghề nghiệp mà Hoàng tâm huyết nhất trong suốt cuộc đời làm báo của mình. Cuốn sách này tập hợp những bài, những vệt bài điều tra in dài kì trên các báo đã từng gây chấn động dư luận.

Có những vụ việc Hoàng và đồng nghiệp phải thực hiện kéo dàng hàng 5-7 năm, hàng chục năm thì mới kết thúc. Điều đáng nói, là trong cuốn sách này, ngoài những bài, vệt bài kể trên, còn có những phản hồi tích cực từ phía các cơ quan chức năng, kẻ phạm tội phải ra hầu toà, một số điều luật được sửa đổi cho phù hợp với thực tế đời sống, lãnh đạo các bộ, Chính phủ... có ý kiến chỉ đạo… sau khi bài, loạt bài được in. Những phản hồi, hiệu ứng tích cực này cho thấy ít nhiều, báo chí, các nhà báo có thể đóng góp, tác động thực sự vào việc thay đổi xã hội theo chiều hướng tích cực.

Ngoảnh nhìn lại cuộc đời làm báo của mình, có lúc Đỗ Doãn Hoàng tự nhận mình là Donkihote. Không phải lúc nào việc đấu tranh với cái xấu, cái ác, cái tiêu cực, cái trong bóng tối cũng thành công, cũng mang lại những hiệu quả tích cực cho cộng đồng, xã hội; Không phải lúc nào một nhà báo cũng ở trên đỉnh cao hưng phấn, say mê, tự tin. Cũng có lúc thất bại, có những mất mát, tổn thương, tai nạn, cũng có lúc mệt mỏi…

Nhưng không vì thế mà Đỗ Doãn Hoàng từ bỏ lựa chọn khó khăn bậc nhất trong nghề mà anh đã theo đuổi suốt nhiều năm. Tập sách này dù mới chỉ thể hiện được phần nào “diện mạo” của nghề báo điều tra, nhưng là phần diện mạo Đỗ Doãn Hoàng dành nhiều tâm sức nhất, lao tâm khổ tứ nhất, cũng có lẽ là mang lại hạnh phúc nghề nghiệp lớn nhất đối với anh.

Cuốn thứ ba, "Ở lại với ngàn sao", một cuốn du kí, ghi lại những cảm xúc mạnh mẽ và run rẩy của Hoàng khi đặt chân tới nhiều vùng đất trên khắp thế giới: Châu Á, châu Phi, châu Âu… Đỗ Doãn Hoàng là người ham đi, mê đi, mải miết đi, những chuyến đi luôn mang lại nguồn năng lượng bất tận cho anh.

"Ở lại với ngàn sao" cho thấy một Đỗ Doãn Hoàng mơ mộng, lãng mạn, tận hưởng cuộc sống bằng cách nhìn ngắm, cảm nhận, giao tiếp và đặt những bước chân sâu sắc vào trong nó. Đi, thật xa và thật cao, và nhìn lại nơi mình vừa rời khỏi, Đỗ Doãn Hoàng luôn có một cách so sánh hết sức khách quan và nhân ái.

Đấy là một đặc điểm trong tư duy, cảm xúc của Hoàng. Dù là nhìn lên, ngang bằng, hay nhìn xuống, anh đều có một tâm thế công bằng, độ lượng và thuyết phục. Càng đi càng cháy bỏng ước muốn đi tiếp, càng khám phá càng ham muốn khám phá nhiều hơn, tới những vùng địa lý đặc biệt của địa cầu.

Có lẽ là, việc liên tục đặt chân vào những cuộc hành trình đầy mộng mơ chính là cái cách mà Đỗ Doãn Hoàng tự cân bằng lại cảm xúc, cảm hứng, rũ bớt những áp lực từ công việc làm báo điều tra.

Với 3 cuốn sách này, Đỗ Doãn Hoàng nâng con số những đầu sách đã in lên 27 cuốn, bao gồm phóng sự, ghi chép, bút kí, truyện ngắn, truyện dài, tạp văn…

PV: Tại sao anh chọn thời điểm tháng 5 và anh chọn ngày mùng 6/5 ra mắt sách, phải chăng có ý nghĩa hay liên quan đến một câu chuyện nào đó?

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng: Tôi rất bận, năm ngoái đi 15 quốc gia, năm nay cũng rất nhiều chuyến đi dài. Tôi lựa một thời điểm để ra sách, có khi chỉ vì không còn lúc nào rỗi khác nữa. Ví dụ, sau buổi ra sách, tôi đi giảng dạy tại Hội Nhà báo Việt Nam 2 ngày, đêm kết thúc lớp học, tôi bay đi miền Nam. Làm việc với các tổ chức quốc tế 20 ngày, rồi lại đi nước ngoài. Ví dụ thế để thấy, nhiều khi cái việc chọn một thời điểm, nó chỉ là sự... dồn đuổi của số phận và sự bận rộn thôi (cười).

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng trong một chuyến công tác.

PV: Nhà báo viết sách không phải hiện tượng mà có rất nhiều người đã xuất bản sách, anh cũng đã xuất bản nhiều cuốn sách trước đó. Lý do gì để anh tiếp tục xuất bản 3 cuốn sách này?

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng: "Bây giờ ít người đọc sách", câu này ai cũng dễ dàng nói ra và đắc chí với nó. Tôi thì nghĩ tích cực hơn. Văn hóa đọc đang trở lại với cách làm sách và đọc sách nghiêm túc, hữu ích và văn hóa nhất. Tôi viết báo ào ào, viết nhiều, viết hằng ngày. Đôi lúc muốn giữ lại một cái gì đó cho mình, cho độc giả muốn đọc lại mình. Đôi lúc muốn tác phẩm của mình có độ đằm hơn, vượt qua sự đào thải của thời gian, và tôi viết sâu hơn một tí với hy vọng mình sẽ thành công trong mong muốn đó.

Các tác phẩm có tiếng vang, hoặc tôi thấy nó ít ra là có ý nghĩa với mình, có sức truyền cảm hứng cho ai đó, thì tôi giữ chúng lại. In thành sách. Tôi đo giá trị tác phẩm của mình bằng việc: nó đã hữu ích cho hiện thực không, hữu ích thế nào, có đong đếm được không? Nếu đong đếm được bằng các thay đổi tích cực cho nhân vật, vấn đề, xã hội, thì tôi giữ nó lại, với hy vọng rằng nó có ý nghĩa nào đó cho mình rồi lan tỏa đến người khác. Có ai đánh thuế hy vọng đâu, đúng không bạn?

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng thích khám phá, thích đặt chân đến những vùng đất mới lạ...

PV: 20 năm làm báo, anh đã “nhào nặn” ra “27 đứa con tinh thần” trong 27 “đứa đó”, anh “hợp" đứa nào nhất?

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng: Tác phẩm hợp ý tôi nhất là cuốn sách viết về tuổi thơ của tôi, tôi nghĩ, mình không bao giờ viết nổi một tác phẩm như thế nữa, nó là máu, là tính mạng và số phận mình và người thân của mình. Nó có thể không có ai thích cả, nhưng luôn có hai người bỏ phiếu bầu chọn giải quán quân cho nó, đó là tôi và mẹ tôi. Đôi khi như vậy là đủ rồi bạn ạ. Mỗi người chỉ có một tuổi thơ. Và tôi có một tác phẩm ghi lại nhật ký, tự truyện của mình. Chỉ dám đem nó tặng mình và gia đình mình thôi, còn nó lan tỏa thêm tí nào thì vui tí đó, không lan tỏa thì đành chịu.

Các bài báo tôi thích nhất, là các bài được Chính phủ, Quốc hội, các bộ trưởng, các nhà làm luật vào cuộc xử lý vấn đề triệt để. Tôn vinh cái tốt, cái đẹp, diệt trừ cái xấu xa, thay đổi các điều luật và quy định bất cập, tiễu trừ cái gian tham vô lại. Ở cuốn "Trong tận cùng hang ổ", bạn đọc thử mà xem, dưới mỗi bài tôi đều "đính kèm": Công văn truyền đạt ý kiến của Thủ tướng, của Văn phòng Chính phủ, của các Phó Thủ tướng và các Bộ trưởng; đính kèm cả án tù dành cho kẻ xấu là người ta và người Tây sau khi bị tôi tố cáo điều tra; chụp lại các bài báo đã đăng, để chứng minh nó làm thay đổi số phận theo kiểu cổ tích/ kết thúc có hậu cho những người thiệt thòi yếu thế và chịu bất công ra sao. Từ nhỏ tôi đã được dạy, cần đứng về phe nước mắt. Sự tử tế là vô giá. Để tôi chụp cho bạn những tin nhắn vừa nhận được từ những người tôi đã cứu giúp nhé.

Bạn sẽ thấy cái hạnh phúc rưng rưng của người cầm bút, đôi khi, may mắn thay, là như vậy. Chứ không hoàn toàn lúc nào cũng như vậy.

Tin nhắn của đại diện các cô giáo ở Yên Bái vừa gửi Đỗ Doãn Hoàng, sau khi anh giúp 80 cô đòi lại được biên chế; giúp hơn 200 cô khác có lại được hợp đồng ổn định - thay vì bị đuổi oan khuất.

PV: Những dự định của anh trong thời gian tới?

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng: Hiện nay tôi đang mở rộng hoạt động ở bên ngoài biên giới quốc gia. Các chuyến đi dài. Các bài điều tra sâu và giấu mặt sao cho kĩ, để cống hiến cho cộng đồng mà không bị trả thù, thóa mạ, vu vạ. Đi sâu vào trao đổi, tập huấn, truyền đạt kinh nghiệm về các chuyên đề cho giới trẻ, phóng viên các tỉnh thành, đặc biệt là sinh viên ngành báo chí. Tôi muốn mình được đào tạo sâu hơn, ở tầm cao hơn, để rồi giúp đỡ, truyền cảm hứng cho họ. Ít ra là giúp họ một cái tay nghề, để có tương lai tốt hơn, như tôi đã từng được các bề trên giúp đỡ chí tình xưa kia. Họ sẽ là cánh tay nối dài của các nhà báo chân chính, yêu nghề thật sự. Vì sự thay thế là dĩ nhiên, tre già thì măng phải mọc. Chăm sóc măng tre kiểu đó, cũng chính là thể hiệu sâu sắc cái tình yêu nghề của mỗi chúng ta.

Tôi cũng tâm huyết với các chủ đề báo chí sâu, kĩ, ở tầm xuyên quốc gia: bảo tồn thiên nhiên hoang dã, chống lại nạn tàn sát động vật rừng, chống lại nan buôn bán người và ma túy tổng hợp. Nói trước bước không qua. Cứ hy vọng và giăng mắc cho đời mình các dự án lớn như vậy, rồi túc tắc làm. Mỗi ngày trôi qua mà bình yên, mà chưa bị kẻ đố kị hay kẻ tư thù cá nhân nào đó "xuống tay" dưới các hình thức bẩn thỉu khác nhau, thế là biết ơn cuộc đời lắm rồi. Đôi khi tôi cũng biết ơn những nỗi đau mà mình phải gánh chịu, bởi chính nó, chứ không phải cờ hoa thành công rực rỡ, đã giúp tôi lớn dậy nhanh nhất.

Ngô Thị Diệu Linh