Để giảm thiểu tác động tiêu cực của du lịch đối với môi trường, Việt Nam đang hướng tới mục tiêu phát triển du lịch Net Zero, tức là phát triển du lịch bền vững, không phát thải khí nhà kính.

Du lịch Net zero hay Net zero Tourism là loại hình du lịch hoàn toàn không gây tổn hại môi trường trong quá trình vận hành.

Theo đó, các doanh nghiệp du lịch và lữ hành được trao vị trí đặc biệt để thực hiện các hành động tích cực nhằm khôi phục tự nhiên. Đồng thời, thông qua các giải pháp lấy tự nhiên làm cốt lõi và giảm sự phát thải khí carbon để đạt được mục tiêu Net zero.

Du lịch Net zero không chỉ là một xu hướng mới mẻ mà còn là một chiến lược mang lại nhiều lợi ích to lớn cho cả du khách và môi trường. Đầu tiên và quan trọng nhất, nó giúp giảm lượng khí nhà kính phát ra từ các hoạt động du lịch, đóng góp tích cực vào nỗ lực chung của thế giới về biến đổi khí hậu.

Tăng thêm “tour xanh”

Những năm gần đây, du lịch xanh ngày càng được quan tâm và trở thành hướng phát triển quan trọng của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Du lịch xanh sẽ là đòn bẩy quan trọng để phát triển kinh tế xanh, giúp tăng trưởng xanh, hướng tới mục tiêu đạt Net Zero (khí thải ròng bằng không) vào năm 2050.

Trên thực tế, tại các địa phương sở hữu nguồn tài nguyên thiên nhiên, di sản, công trình có ý nghĩa lịch sử văn hóa đang rất tích cực trong việc xây dựng những tour trải nghiệm xanh, cung cấp các hoạt động du lịch đáp ứng được nhu cầu thị hiếu của du khách trong và ngoài nước mà vẫn đáp ứng được yêu cầu của du lịch Net Zero.

Theo Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch): "Net zero tours" là khái niệm liên quan đến việc tổ chức các chuyến du lịch mà trong đó mọi hoạt động từ vận chuyển, lưu trú, ăn uống và những hoạt động khác đều hướng đến giảm thiểu tối đa lượng khí thải carbon đưa ra môi trường. Điều này có nghĩa là mọi lượng khí thải carbon phát sinh trong quá trình du lịch sẽ được tính toán cẩn thận và bù đắp qua các biện pháp như trồng cây, sử dụng năng lượng tái tạo, dự án giảm phát thải khác… nhằm đạt được cân bằng carbon - "net zero" (không tăng thêm lượng carbon trong khí quyển).

Tại Việt Nam hiện đã có một số “Net Zero tours” mang lại tín hiệu tích cực. Tuy nhiên để nhân rộng mô hình, tạo ra những bước đột phá rõ rệt để phát triển du lịch xanh - bền vững cần nhiều hơn nữa sự chung tay của cả cộng đồng.

Cuối tháng 3 vừa qua, tỉnh Bến Tre đã thí điểm tour du lịch mới mang tên “Net Zero tours Bến Tre”. Khi tham gia tour này, du khách sẽ được trải nghiệm hoạt động bao gồm di chuyển, lưu trú, ăn uống… hoàn toàn thân thiện với môi trường. Đặc biệt, khi bắt đầu tour, du khách sẽ được trao một cuốn passport (hộ chiếu) Net Zero, ý nghĩa như một giấy thông hành để du khách trở thành công dân xanh toàn cầu của tương lai. Cuốn sổ này cho phép du khách tự ghi chép lại những hoạt động mà họ được trải nghiệm trong suốt chuyến đi. Cùng với đó du khách sẽ được hướng dẫn cách đo lường và tính toán lượng phát thải đã tạo ra trong suốt chuyến trải nghiệm, sau đó cùng nhau thực hiện bù đắp thông qua các hoạt động như trồng cây bần, cây đước, sử dụng các nông sản, mua đồ thủ công, mỹ nghệ ở của người dân hoặc mua một cây dừa lâu năm... sẽ là những hành động bù đắp phát thải carbon khi tham gia tour du lịch Net Zero ở Bến Tre.

Hành trình của “Net Zero tours Bến Tre” là một điển hình cho xu hướng du lịch xanh đang ngày càng phổ biến. Trước đó, chúng ta cũng đã có các địa phương tiên phong trong xây dựng du lịch xanh - bền vững.

Tại Hội An (Quảng Nam) từ rất sớm đã kêu gọi cộng đồng và du khách hạn chế dùng đồ nhựa sử dụng một lần. Hội An cũng chính thức ra mắt mô hình “Khách sạn không rác thải nhựa” vào tháng 9/2023. Thành phố di sản đặt mục tiêu mỗi năm giảm từ 13 - 15% rác thải nhựa, tiến đến năm 2025 không còn phát sinh rác thải nhựa dùng một lần.

Hay tại huyện đảo Cô Tô (tỉnh Quảng Ninh), trong nhiều năm qua đã triển khai các chương trình, chính sách về bảo vệ môi trường, trong đó trọng tâm là Đề án huyện Cô Tô không có rác thải nhựa; Đề án Phân loại rác thải tại nguồn; Đề án Hạn chế sử dụng túi nilon...

Tương tự, tại huyện Côn Đảo (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu), nhiều doanh nghiệp làm du lịch cũng chú trọng đầu tư các dụng cụ giảm thải rác khó tiêu hủy ra môi trường, như: sử dụng các dụng cụ ăn uống bằng gỗ, sứ, thủy tinh thay thế đồ nhựa, đầu tư máy lọc nước đặt tại phòng, phân loại rác thải và hạn chế sử dụng đồ nhựa một lần… Côn Đảo hướng tới năm 2025 sẽ giảm 30% lượng rác thải nhựa thất thoát ra môi trường và không còn rác thải nhựa trong thiên nhiên vào năm 2030.

Trên cả nước, nhiều đơn vị lữ hành cũng đã hưởng ứng xu hướng du lịch xanh - bền vững bằng một số “tour xanh” như: tour thám hiểm hang động tại Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình); tour khám phá chùm đảo hoang sơ “tứ Bình” tại Khánh Hòa; tour xem rùa đẻ trứng ở Hòn Bảy Cạnh (Côn Đảo), tour du lịch dọn sạch bãi biển tại Vân Đồn (Quảng Ninh), tour du lịch canh nông ở Trà Vinh, tour du lịch “tắm rừng” tại Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai...

Tạo điểm nhấn cho du lịch bền vững

“Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050” và “Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030” đều coi phát triển du lịch xanh đồng nghĩa với phát triển du lịch bền vững và bao trùm, trên nền tảng tăng trưởng xanh, tối đa hóa sự đóng góp của du lịch cho các mục tiêu phát triển bền vững.

Vì thế để chạm đến du lịch “Net Zero” cần đến sự chung tay của các cơ quan quản lý, lãnh đạo địa phương, doanh nghiệp du lịch, cộng đồng dân cư và cả du khách trong thời gian tới.

Hiện trước mắt chúng ta đang sở hữu khá nhiều mô hình sản phẩm du lịch là điểm nhấn của từng địa phương, gắn với nét văn hóa trong đời sống của người dân trên địa bàn. Nhiều điểm đến đã phát triển được các sản phẩm du lịch sinh thái, khám phá theo hướng du lịch xanh, đặt mục tiêu hiệu quả và bền vững, không chạy theo số lượng khách bằng mọi giá.

Hội đồng Du lịch và Lữ hành thế giới (WTTC) đã phát hành báo cáo "Lộ trình Net zero đối với du lịch và lữ hành", kêu gọi ngành du lịch hành động mạnh mẽ để ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường du lịch bền vững, đề ra lộ trình giảm phát thải trong ngành du lịch. Báo cáo này cũng nêu ý kiến về thực trạng, khuyến nghị, đề ra cột mốc về giảm phát thải trong ngành, đồng thời đề cập đến các rào cản, cách thức mà ngành du lịch có thể đạt được mục tiêu Net zero trong tương lai.

Để triển khai mô hình du lịch NetZero ở Việt Nam, cần có sự phối hợp của các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp du lịch, và du khách. Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ phát triển du lịch bền vững, bao gồm các cơ chế tài chính, ưu đãi thuế, và các quy định về môi trường. Doanh nghiệp du lịch cần có trách nhiệm thực hiện các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực của du lịch đối với môi trường. Du khách cần nâng cao nhận thức về du lịch bền vững và có hành vi thân thiện với môi trường khi đi du lịch.

Mô hình du lịch NetZero là một mô hình du lịch bền vững, có thể giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của du lịch đối với môi trường. Đây là một hướng đi quan trọng mà Việt Nam cần thực hiện để phát triển du lịch bền vững trong tương lai.